De Expresweg Antwerpen-Knokke ten noorden van Eeklo. Het uitzicht vanop een viaduct over de autosnelweg is typisch Vlaams. Velden en weiden worden doorsneden door een lange rij hoogspanningsmasten, windturbines, een hoogspanningsstation en in de verte ook een afvalverbrandingsoven. Voor Ilse Tant en Hugo Decoster van het Belgische hoogspanningsbedrijf Elia een symbolische plek.

Vanaf hier zal het project voor de aanleg van de eerste bovengrondse zeer hoge hoogspanningslijn in lange tijd in Vlaanderen zichtbaar worden, vertelt Ilse Tant die bij het hoogspanningsbedrijf Elia verantwoordelijk is voor dit project. Elia heeft het initiatief genomen voor de aanleg van de lijn. Maar tegelijk is het Stevin-project een onontbeerlijke schakel om ervoor te zorgen dat België tijdens het huidige decennium de CO2-uitstoot gevoelig kan gaan reduceren, voegt ze er onmiddellijk aan toe.

Vanuit de gemeente Zomergem in het zuiden komt een hoogspanningslijn toe in een klein hoogspanningsstation. Deze hoogspanningslijn wordt versterkt door er een tweede draadstel op vast te maken. Het Stevin-traject volgt dan zijn weg richting kust langs de Expresweg. Dit houdt in dat vanaf 2014 twee rijen hoogspanningsmasten langs de Expresweg zullen staan, verklaart Ilse Tant. Dat komt omdat in tegenstelling tot het traject tussen Zomergem en Eeklo, de masten langs de Expresweg niet geschikt zijn om er zwaardere stroomkabels aan te hangen.

Zwaardere stroomkabels. Het houdt in dat ze een hoger spanningsniveau hebben. Wat dan weer nodig is om veel meer stroom te kunnen vervoeren. Zwaarder kan je ook letterlijk nemen, voegt Ilse Tant er nog aan toe.

'Vanop de begane grond lijken hoogspanningskabels klein maar de kabels die opgehangen worden tussen de pylonen van het Stevin-project zullen in totaal goed zijn voor 15.000 kilogram.'

En de rij windturbines die eveneens vanop het viaduct te zien is, verwijst meteen naar een van de grote bestaansredenen van het Stevin-project. 'De nieuwe hoogspanningslijn tussen Zeebrugge en Zomergem is nodig om de massale stroomproductie van de windparken in de Belgische Noordzee te kunnen transporteren naar de energieverbruikers', stelt Hugo Decoster van Elia. Komt Stevin er niet, dan kan ook een kruis worden gemaakt over vier van de zeven geplande windparken op zee.

Zo'n scenario lijkt echter uitgesloten omdat de windenergie in de Belgische Noordzee een zeer cruciale rol speelt in het Belgische klimaatbeleid. De overheden in ons land hebben immers aan Europa beloofd om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2020 met 20procent te verminderen en de energieproductie gevoelig te vergroenen.

Stevin is overigens niet enkel nodig voor de windparken in de Noordzee. De stroomvoorziening richting haven van Zeebrugge en de Belgische kust moet dringend verbeterd en versterkt worden, verklaart Ilse Tant. Nu reeds kunnen bedrijven die lokaal elektriciteit produceren deze niet meer kwijt op het net. Bovendien zet de beperkte capaciteit een rem op de verdere ontwikkeling van de Zeebrugse haven.

De verdubbeling van de hoogspanningsverbinding vanaf Noord-Eeklo langs de Expresweg lijkt van op de viaduct niet echt een probleem. Want de masten staan allemaal in landelijk gebied zover je kunt zien. Maar een tiental kilometer verder doemt de wijk Strobrugge in Maldegem op.

De bewoners daar vrezen Stevin. Ze hebben leren leven met de eerste hoogspanningslijn boven hun hoofd maar de tweede boezemt verscheidene buurtbewoners veel meer schrik in. Ze vrezen immers dat de elektromagnetische velden rond de tweede lijn veel sterker zullen zijn dan rond de al bestaande lijn.

Annemieke De Graef, moeder van drie kinderen (zeven, vijf en drie jaar), staat ons op een steenworp van het Schipdonkkanaal samen met haar buurman op te wachten. Haar huis ligt op enkele tientallen meters van de bestaande 150 kilovolt hoogspanningsleiding, vertelt ze. Maar haar grote vrees is dat ze over enkele jaren gewoonweg onder een 380 kilovolt-lijn zal moeten wonen. Ze woont immers pal op het tracé van de Stevin-lijn. 'Ze hebben zelf een pyloon in mijn tuin gepland', vertelt ze. 'Dat heb ik pas vernomen eind juni tijdens een gesprek met mensen van Elia en de burgemeester van Maldegem. Toen ik het plan voor de eerste keer zag, was het voor mij even over en out.'

De schrik voor hoogspanning heeft alles te maken met de aanhoudende wetenschappelijke discussie over de mogelijke gezondheidsgevaren van elektromagnetisme in de buurt van hoogspanning. Sommigen epidemiologische studies koppelen het aan een verhoogd risico op leukemie bij kinderen. 'Er is echter nog nooit een oorzakelijk verband gevonden dat dit bewijst', aldus Ilse Tant.

Voor Annemieke De Graef is het nu al een uitgemaakte zaak. 'Als de Stevin-lijn boven ons huis komt, dan verhuizen wij. Ik zou geen gerust geweten hebben als ik mijn kinderen zou laten voort spelen onder zo'n hoogspanningsverbinding.'

De moeder van drie is niet de enige die zich zorgen aan het maken is over het plan van Elia om zo'n hoogspanningslijn te gaan bouwen. Wie het traject gaat volgen, stuit op verontruste buurtbewoners en bezorgde gemeentebestuurders. Van Annemieke De Graeve en de burgemeester en zijn bestuursploeg in Maldegem en de andere betrokken gemeenten, Christian de la Rue en zijn buren in een zeer landelijk stukje Damme tot Marc Verlinden in het Damse gehucht Vijvenkapelle.

Ilse Tant en Hugo Decoster verzekeren dat het hoogspanningsbedrijf zich zeer veel moeite heeft getroost om een aanvaardbaar traject te vinden. 'We hebben geprobeerd om zoveel mogelijk bewoonde zone te ontwijken. Maar soms is het gewoonweg niet meer mogelijk om een corridor te vinden. Zoals hier in Maldegem. Vlaanderen is zo volgebouwd.'

Een milieu-effectenrapport bestudeerde niet minder dan vijftien mogelijke verbindingen tussen Zomergem en Zeebrugge. Waarbij telkens het aantal bewoners en huizen werden geteld die 'getroffen' zouden worden. En tegelijk ook al de aanlegkosten werden geraamd.

Het is overigens niet het hoogspanningsbedrijf dat de knoop over het beste traject voor de Stevin-lijn heeft doorgehakt. Dat is immers de verantwoordelijkheid van de Vlaamse regering. En die nam eind mei een principiële beslissing over het tracé dat het minste hinder veroorzaakt in het vlakke land. 'Er werd resoluut gekozen voor het traject dat het kleinste aantal gebouwen op zijn weg vindt. Er werd eveneens rekening gehouden met de elektromagnetische velden.' Het biedt meteen de verklaring waarom de Stevin-lijn parallel zal lopen met de Expresweg, een bestaande hoogspanningslijn en het Schipdonkkanaal. Daardoor worden maar zeven woningen extra overspannen.

'Ruimtelijk gezien lijkt het zeer logisch omdat alle infrastructuur zoveel mogelijk wordt gebundeld. Nadeel is echter dat de bewoners in deze zone geconfronteerd worden met alle lasten.'

Het zorgt er zelfs voor dat Maldegem en Damme in twee kampen uiteenvallen. Het Stevin-project brengt immers met zich mee dat een andere oude hoogspanningslijn langs de zuidkant van beide gemeenten afgebroken zal worden.

'De Vlaamse overheid is alvast niet voor de goedkoopste oplossing gegaan', stelt Ilse Tant van Elia vast. De prijs van de goedkoopste variant langs het zuiden werd geschat op 154 miljoen euro. 'Het voorstel dat nu voorligt, zal zeker 314 miljoen euro gaan kosten', voegt ze eraan toe.

De beslissing van de Vlaamse regering zet Elia bovendien voor een reeks technische uitdagingen. 'We zullen zelfs op onbetreden paden moeten gaan.'

De grootste uitdaging is het ingraven van de Stevin-lijn over een afstand van 9,5 kilometer. Dat moet van de overheid om de dorpskern van Koolkerke bij Brugge en nabijgelegen beschermde dorpsgezicht van Vijvenkapelle te sparen.

Wereldwijd is er vandaag geen enkel voorbeeld van de ondergrondse aanleg van zo'n zware hoogspanningslijn over zo'n afstand, vertelt Ilse Tant. Het grote probleem is de koeling van zo'n stroomkabels. Door de enorme grote volumes elektriciteit die er langs gaan, worden ze heel warm.

In de praktijk betekent het dat eigenlijk vijftien zware stroomkabels drie aan drie ingegraven moeten worden op een diepte van twee meter. 'Op de 9,5 kilometer lange reep land van zo'n 15meter breed is daarna enkel nog landbouw mogelijk. Woningen bouwen zal uit den boze zijn, zelfs diepwortelende bomen zullen niet aangeplant mogen worden.'

Het ondergrondse traject omvat ook een doorsteek onder het Boudewijnkanaal tussen Brugge en Zeebrugge. Daar moeten zelfs twee manshoge tunnels gebouwd worden. De kans is groot dat deze tunnels constant gekoeld zullen moeten worden door luchtventilatie, meldt Ilse Tant.

De beslissing van de Vlaamse regering heeft het bewonersprotest in Koolkerke alvast doen verstommen. Maar tegelijk de deur opengezet om de lijn ook in te graven ter hoogte van andere probleemzones. Zoals in Scheewege, een huizenlint ter hoogte van Moerkerke-Damme.

Het idyllische beeld van 'Mijn Vlakke Land' van Jacques Brel is hier nog tastbaar. En zeker vanuit de tuin van Christian De La Rue en Greetje Claeys. Twee jaar geleden kwam ze hier wonen nadat ze eerder afgezien hadden van een woning omdat een hoogspanningsmast in de onmiddellijke nabijheid stond. De Stevin-lijn zal nu achter hun tuin lopen.

De schrik voor de gezondheidsrisico's is ook bij hen levensgroot. Maar ze vrezen tegelijk dat met zo'n lijn de deur zal opengaan om nog meer 'aanslagen' te plegen op het landschap. Dat heeft zeer veel te maken met de ideeën om het Schipdonkkanaal te verbreden. Dit kanaal vormt hun horizon.

Wat De La Rue ook dwars zit, is de sluipende besluitvorming. 'Weet je hoe we voor het eerst op de hoogte zijn geraakt van het Stevin-project? Door een papiertje over een infovergadering dat tussen een pak advertentiefolders en huis-aan-huisbladen zat.'

De buurtbewoners van Scheewege vinden alvast dat ze evenveel recht hebben op een ondergrondse Stevin-lijn de bewoners van Koolkerke en Vijvenkapelle.

Hetzelfde geluid is te horen in Maldegem. Burgemeester Johan De Roo heeft enkele uren voor ons bezoek nog verontruste inwoners op bezoek gehad. 'De enige manier om Stevin te verzoenen met het zo gezond mogelijk wonen van de burgers is de lijn ondergronds leggen bij de passage van woonbuurten', vindt hij. Wat in West-Vlaanderen kan moet ook in Oost-Vlaanderen kunnen, voegt hij er nog aan toe.

En als er geen corridors zijn? Burgemeester De Roo vindt het dan maar logisch dat Elia desnoods voldoende geld op tafel legt om degenen die onder de Stevin-lijn wonen te onteigenen. Ik vermoed dat enkele huizen onteigenen zelfs goedkoper zal zijn dan de Stevin-lijn ingraven, besluit hij.

Bij Elia reageren ze behoedzaam op financiële tegemoetkomingen. Daarover zal gepraat kunnen worden als het traject eenmaal definitief vastligt, stelt Ilse Tant.

Dergelijke compensaties dienen onder meer om de waardevermindering van de woningen te compenseren. Want waar je ook afstapt langs de Stevin-lijn, de vrees voor een gevoelige ontwaarding is zeer groot. Verhalen over huizen en bouwgronden die niet meer verkocht geraken of tegen bradeerprijs doen overal de ronde.

'Wij hebben er zelfs geen ervaring mee maar buitenlandse studies geven heel uiteenlopende cijfers, meldt Ilse Tant. De bevindingen lopen sterk uiteen. Van min 3 tot min 30 procent.

Het ongenoegen langs de Stevin-lijn wordt bovendien nog meer gevoed. In en rond Vijvenkapelle zijn ze wel tevreden over de ingraafplannen. Buurtbewoner Marc Verlinden die begrip toont voor de noodzaak van het project, legt echter uit waarom de onvrede toch blijft bestaan.'Door de bescherming van het dorp hebben de mensen hier de grootste moeite om een toelating te krijgen voor veranderingswerken aan hun huis. Ze stellen echter vast dat voor het Stevin-project meer mogelijk is'. Verlinden zelf kreeg geen toelating voor de bouw van een kleine windturbine naast zijn woning.

Een tiental kilometers verder is het eindstation van de Stevin-lijn in zicht. We staan voor het hek van een verlaten en overwoekerd militair depot nabij Zeebrugge-Bad. 'De kustbewoners gaan niets merken van Stevin', verzekert Ilse Tant meteen.

De stroomkabels afkomstig van de windparken op zee zullen onder de duinen door naar de militaire opslagplaats worden getrokken. Elia wacht hier nog een gigantisch werk. Op een terrein van 13hectare moet een reusachtig hoogspanningsstation worden gebouwd. Tegen eind 2014 moeten dit station en de hele Stevin-lijn klaar zijn om de windenergieparken op zee te kunnen aansluiten.

Het wordt een race tegen de tijd, erkennen Ilse Tant en Hugo Decoster van Elia. Nog nooit is een project van dergelijke omvang in zo'n korte tijd uitgevoerd kunnen worden, besluit Tant.