Gegevens

Gepubliceerd: vrijdag 09 mei 2025 11:36

Automatische vertaling: https://www-woz-ch.translate.goog/2515/elektrohypersensitivitaet/die-reise-ins-strahlenreduit/!HR0NFZ5CBHE2?_x_tr_sl=de&_x_tr_tl=nl&_x_tr_hl=nl&_x_tr_pto=wapp

Elektrohypersensitiviteit: De reis naar de «Strahlenréduit»

10 april 2025

Kathrin Luginbühl strijdt al 25 jaar voor minder elektrosmog. Onlangs moest ze voor de vijfde keer verhuizen. Hun symptomen zijn niet wetenschappelijk erkend, maar het onderzoek boekt kleine vooruitgang.

Plotselinge hoofdpijn, slaapstoornissen en spanningen: Kathrin Luginbühl lijdt aan elektromagnetische straling. Er is echter geen herkenbaar klinisch beeld.

Op een koude nacht in februari wordt Kathrin Luginbühl wakker met druk op haar borst. Haar hart klopt snel en hard. Ze kleedt zich aan, verlaat haar deel van het huis in het centrum van Hadlikon in het Zürich Oberland en gaat naar een huis aan de rand van het dorp. Een vriend had voor haar een noodslaapplaats ingericht achter de garage. Luginbühl gaat op het luchtbed liggen en kan weer even slapen. Op de terugweg naar huis voelt ze herhaaldelijk stekende pijn in haar hoofd. Ook de druk op de borst is nu groter.

Voor Luginbühl is het duidelijk dat elektromagnetische straling de pijn veroorzaakt. Het zijn dezelfde symptomen die ze al jaren kent. Luginbühl kan vanochtend echter nog niet precies aangeven waar de straling vandaan komt. Maar in deze moeilijke momenten weet ze: "Hadlikon is misschien mijn thuis, maar ik kan hier niet langer wonen."

Haar besluit is sinds afgelopen zomer duidelijk. Toen ontving zij de uitspraak van het Federale Hof. De rechtbank verwierp hun klacht tegen de bouw van een Salt-antenne voor mobiele telefonie op een woonwijk in de buurt. Samen met andere bewoners voerde ze al zeven jaar strijd tegen de wet. Tevergeefs, de antenne zou eind februari in werking treden. En toen, wist Luginbühl, zou het niet lang meer duren voordat Swisscom en Sunrise ook hun antennes in het dorp zouden plaatsen.

Hadlikon had vijftien jaar lang geen last meer gehad van noemenswaardige straling van mobiele telefoons, nadat een boer een antenne op zijn land had laten ontmantelen. Hij had last van blinde kuiten, wat hij toeschreef aan de straling. Sommige mensen verhuisden naar Hadlikon omdat ze op zoek waren naar een woonplek met weinig straling.
Een cocktail van frequenties

Zoals veel anderen met soortgelijke klachten ziet Luginbühl de oorzaak van de plotselinge hoofdpijn, slaapstoornissen en spanningen in elektromagnetische straling. Ze kent de symptomen al sinds de jaren negentig, toen ze haar kantoorbaan moest opgeven omdat pc's, laptops en mobiele telefoons haar manier van werken veranderden. Ook tijdens treinreizen heeft ze er last van, omdat iedereen om haar heen op zijn smartphone zit te staren. Maar ze weet ook hoe goed ze zich voelt en hoe geconcentreerd ze kan werken als haar omgeving grotendeels stralingsvrij is.

Maar tegenwoordig is dat op steeds minder plaatsen het geval. De uitbreiding van het mobiele netwerk opent ook de deur naar afgelegen gebieden. Daarnaast zijn er nog privé-WLAN-routers of openbare zenders voor digitale radio. Dankzij draadloze netwerken wisselen steeds meer applicaties razendsnel informatie uit.

Uit voortdurende blootstellingsmetingen van het Bundesamt für Umwelt (FOEN) blijkt dat de gemeten straling grotendeels een cocktail is van verschillende frequenties, bronnen en intensiteiten.

Luginbühl heeft veel vrienden die zichzelf niet als elektrogevoelig beschrijven, maar haar wel geloven. Maar ze stuit ook herhaaldelijk op onbegrip als ze tegen de buren zegt dat ze hun router of draadloze telefoon kan voelen. «Maar ik kan het ze niet kwalijk nemen. Mensen worden door de verantwoordelijke instanties niet geïnformeerd over de mogelijke effecten van straling."

Eigenlijk is de zogenaamde elektrohypersensitiviteit (EHS) controversieel. Er is tot op heden geen breed gedragen wetenschappelijk verklaring voor de vraag waarom Kathrin Luginbühl hoofdpijn krijgt door straling, ook al worden de grenswaarden nageleefd. Toch leveren onderzoeken voldoende bewijs voor het bestaan ​​van EHS.
Individuele in plaats van massatesten

Een van de eerste onderzoeken die dit deed, was een ETH-onderzoek uit 2000, waaruit bleek dat er mensen zijn “die bewust elektrische en magnetische velden kunnen waarnemen in het veldsterktebereik onder de emissielimieten of wiens welzijn en gedrag worden beïnvloed door elektrische en magnetische velden.”

Uit sommige onderzoeken is echter gebleken dat mensen die zichzelf als elektrogevoelig beschrijven, statistisch gezien niet significant anders reageren op elektromagnetische straling dan de rest van de bevolking. Sommigen meldden dat ze de straling voelden, zelfs als die er niet was. Ook bleek dat hoe meer de getroffenen geloofden dat ze aan straling werden blootgesteld, hoe meer ze leden.

Verschillende onderzoekers wijzen er echter op dat dergelijke effecten ook sterk samenhangen met de onderzoeksopzet, dat in statistische analyses van grote groepen maar weinig mensen daadwerkelijk getroffen worden door EHS, en dat enquêtes onnauwkeurige resultaten kunnen opleveren. Daarom stellen onderzoekers de laatste tijd ook steeds meer hun hoop op individuele provocatiestudies, dat wil zeggen herhaalde tests op individuen met een zo nauwkeurig mogelijke blootstellingsmeting. "Als met een dergelijke experimentele aanpak onomstotelijk kan worden aangetoond dat er individuele personen zijn met een verhoogde stralingsgevoeligheid, dan is ook vanuit wetenschappelijk oogpunt een herbeoordeling noodzakelijk", aldus een Zwitsers deskundigenrapport over dit onderwerp uit 2012.

Het uitvoeren van dergelijk onderzoek is echter tijdrovend en methodologisch complex. Het Zwitserse rapport vermeldt een Amerikaanse studie uit 2011. Andrew Marino, de verantwoordelijke onderzoeker, schreef naar aanleiding van een vraag: "We concludeerden dat elektrohypersensitiviteit bestaat. Maar iedereen die eraan lijdt, is uniek. De enige onderzoeksfaciliteit die EHS kan detecteren, is ons ontwerp: we bestuderen hoe een individu reageert op een elektromagnetisch veld en vergelijken dit met zijn of haar reactie op een schijnblootstelling."

Twee wetenschappers van de Universiteit van Colorado Boulder, Frank Barnes en Eugene R. Freeman Jr., vatten de stand van zaken op het gebied van onderzoek in 2022 gedetailleerd samen. Hun hypothese was dat de mogelijke effecten van mobiele telefoonstraling per persoon verschillen. Het hangt er altijd vanaf op welke manier de persoon aan welke straling wordt blootgesteld en of hij of zij om andere redenen verzwakt is.
Is het de psyche?

Hadlikon, het dorp aan de voet van de Bachtel, was de toevluchtsoord van Kathrin Luginbühl. Ze is hier opgegroeid. En nadat ze vanwege antennes in de buurt appartementen in Zürich, Wetzikon, Flawil en Fehraltorf had moeten verlaten, keerde ze in 2013 terug naar haar ouderlijk huis. Anders dan in Flawil hoefde ze de nachten niet in de kelder door te brengen, die grotendeels beschermd was tegen straling, om uitgerust wakker te worden.

De gediplomeerde directiesecretaresse is onlangs met pensioen gegaan. Voorheen leefde ze 27 jaar lang van een uitkering. Ongeveer even lang is ze met haar bescheiden middelen – zonder geld of juridische opleiding – bezig de uitbreiding van mobiele communicatie tegen te gaan. Ook vandaag de dag helpt ze bewoners die bezwaar maken tegen antennes. Ze zegt: "Ik doe dit werk ook voor al die mensen die niet de middelen, de moed of de kracht hebben om zichzelf te verdedigen." Een paar weken geleden kreeg ze dat recht voor het eerst in een zaak voor het Federale Hof. Helaas heb ik mijn talenten niet kunnen benutten op de arbeidsmarkt. Maar die toewijding helpt mij om betekenis te halen uit het verhaal dat ik zelf heb meegemaakt."
In Hadlikon is een mobiele telefoonantenne op een huisdak gemonteerd
Hadlikon was een toevluchtsoord voor mensen die last hadden van de straling, maar alle bezwaren tegen de mobiele telefoonantenne mochten niet baten.

Hun strijd is gericht op bescherming tegen straling van mobiele telefoonantennes. Maar dat is heel moeilijk. Hoewel Luginbühl de klachten al tientallen jaren aan haar lichaam voelt, kan ze niet bewijzen dat haar lijden rechtstreeks door elektrosmog wordt veroorzaakt. En zij zou dit moeten kunnen doen, wil zij door de rechtbanken en autoriteiten recht worden gedaan.

Omdat elektrohypersensitiviteit in Zwitserland nog niet als medische aandoening wordt erkend, werd de invaliditeitsuitkering van Luginbühl gerechtvaardigd door zijn psychische problemen. Vervolgens stapte ze naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) en eiste dat ze recht had op een juiste diagnose, fysieke integriteit en bescherming van haar privacy. De rechtbank onderzocht haar zaak omdat haar verhaal uitzonderlijk goed gedocumenteerd was.

Luginbühl wilde de rechters in Straatsburg bovendien met een aantal medische verklaringen laten zien dat het helemaal niet haar psyche was, maar de elektrosmog die ervoor zorgde dat ze niet kon werken. Ze was immers nog nooit ernstig ziek geweest en had nog nooit een ongeluk gehad. Ze zegt nog steeds: “Ik slik geen medicijnen, ik heb niet eens een huisarts.”

In het najaar van 2000 vond een psychiater uit Zürich ‘geen bewijs voor een psychische stoornis’.

De rechters van het EHRM hebben de klacht van Luginbühl schriftelijk afgewezen. De gezondheidseffecten van elektromagnetische straling die zij aanhaalt, zijn niet wetenschappelijk bewezen. Zij erkenden fundamenteel dat het artikel over de bescherming van het gezin en de privacy ook van toepassing zou zijn op blootstelling aan elektrosmog. Zij kwamen echter tot de conclusie dat Zwitserland over een wettelijke basis beschikt om speciale bescherming te bieden aan de betreffende kwetsbare personen, indien er bewijs is geleverd van gevaar.
Onbekende onderliggende ziekten

In Duitsland onderzoekt medisch natuurkundige Lebrecht von Klitzing sinds 2003 mensen die getroffen zijn door EHS. Von Klitzing studeerde natuurkunde, promoveerde in de biochemie en leidde 27 jaar lang klinisch-experimenteel onderzoek aan de Medische Universiteit van Lübeck. Hij heeft al meer dan 400 patiënten onderzocht. Zij komen uit Zwitserland, Nederland en België en betalen, afhankelijk van de inspanning die het kost, iets meer dan 400 euro voor het onderzoek.

“Ik zie heel snel of iemand reageert op de straling”, vertelt hij aan de telefoon. Het kan hem niet schelen wat mensen denken te voelen. In plaats daarvan meet von Klitzing de reactie van het autonome zenuwstelsel middels een elektrocardiogram en elektromyografie en ook de microcirculatie in de kleinste bloedvaten op blootstelling aan straling van een WLAN-router.

"Ik kan het tegendeel bewijzen aan sommigen die geloven dat ze elektrosensitief zijn. Vaak is er echter sprake van een onopgemerkte onderliggende ziekte, zoals een darmaandoening of een verstoring van de kaliumbalans. Als daar nog straling bijkomt, raakt de stofwisselingsregulatie uit balans. Op een gegeven moment is het verdedigingsvermogen van het lichaam uitgeput.”

Er is een gebrek aan fysiologische expertise in onderzoek, zegt von Klitzing. "Om EHS te begrijpen, moet je eerst het menselijk lichaam begrijpen – niet de straling." Von Klitzing is al een tijdje met pensioen. Nu wil hij ervoor zorgen dat autoriteiten en wetenschappers zijn methode serieus nemen en deze verder ontwikkelen. In Duitsland gebeurt dit nog niet.
Kathrin Luginbühl kijkt uit het raam van haar huis
Ontsnapt aan elektrosmog: Kathrin Luginbühl woont nu ver weg van mobiele telefoonmasten en buren met wifi.

Vertegenwoordigers van het Duitse Bundesamt für Stralingsbescherming (BfS) bezochten het laboratorium van von Klitzing. In antwoord op een vraag schreef het Bundesamt: "Volgens het BfS voldoen de kwaliteit van het werk en de betekenis van de resultaten niet aan de wetenschappelijke eisen om als basis te dienen voor verdere soortgelijke studies."

Volgens Von Klitzing begrijpt het bureau zijn werk nog niet. Hij is er altijd blij mee als zijn bevindingen door een wetenschappelijk laboratorium worden geverifieerd.

Wat zegt Berenis, zoals de “Advisory Expert Group on Non-Ionizing Radiation” van het Zwitserse Federale Bureau voor Milieu kortweg wordt genoemd, over het werk van von Klitzing? Toen ze ernaar werden gevraagd, gaven ze aan dat ze geen oordeel konden vellen over het werk van Klitzing en geen aanbevelingen konden doen. "Wij achten het echter begrijpelijk dat erkende of onherkende zwakheden en invloeden een rol kunnen spelen bij degenen die met EHS te maken krijgen. Wij zouden gedegen onderzoeksbenaderingen in deze richting dan ook toejuichen en ondersteunen."

Vorig jaar kwam een ​​team onder leiding van de bekende biologieprofessor Margaret Ahmad van de Sorbonne-universiteit in Parijs tot een soortgelijke conclusie als von Klitzing. Het onderzoek richtte zich op een 25-jarige man tot op cellulair niveau. De man lijdt aan dezelfde klachten als Luginbühl meldt. Biologen vermoeden dat zijn toch al verzwakte lichaamsafweer een overdreven immuunreactie op de straling in gang zet. Dit is echter niet bewezen en de resultaten kunnen op geen enkele manier worden gegeneraliseerd, schreven de auteurs. Toch stellen de rapporten dat ze aansluiten bij alles wat tot nu toe bekend is over EHS.

Bevooroordeelde federale instantie?

Luginbühl weet dat ze niet beschikt over algemeen geaccepteerd wetenschappelijk bewijs. Toch is ze ervan overtuigd dat ze als bijzonder gevoelig persoon beter beschermd zou moeten worden door de wet.

De Zwitserse wet op milieubescherming is gebaseerd op het voorzorgsbeginsel. Het doel is om in de eerste plaats risico's te vermijden, en niet alleen bewezen schade. Er is dus geen wetenschappelijk bewijs nodig dat elektrosmog schadelijk is. De waarschijnlijkheid is voldoende en dient bij de belangenafweging in aanmerking te worden genomen.

Op basis van eerdere jurisprudentie is het Bundesgerichtshof van oordeel dat er voldoende voorzorgsmaatregelen zijn genomen met betrekking tot de straling van mobiele telefoons, omdat Zwitserland strenger is dan het internationale onderzoeksconsortium ICNIRP aanbeveelt. De voorzorgslimieten in dit land bedragen een tiende van de ICNIRP-waarde. Ze zijn gebaseerd op de opwarming van de huid die door de straling ontstaat.

Toch zegt Luginbühl dat ze al ruim twintig jaar lijdt aan stralingsniveaus die ver onder de voorzorgsnormen liggen.

De verantwoordelijke autoriteiten achtten dit – althans in het verleden – niet onwaarschijnlijk. In het toelichtende verslag over de eerste FOEN-beschermingsverordening van 1999 wordt gesteld dat de voorzorgsgrenswaarden niet voldeden aan de criteria van de Zwitserse wet op de milieubescherming en dat Zwitserland daarom eigenlijk eigen grenswaarden zou moeten vaststellen, waarbij ook rekening wordt gehouden met andere criteria dan huidopwarming. De benodigde databasis ontbreekt echter.

Mirina Grosz is advocaat, gespecialiseerd in publiek- en milieurecht. Zij is tevens privédocent staats-, bestuurs- en internationaal recht aan de Universiteit van Bazel. Ze zegt: "Als juridisch orgaan moet het Federale Hooggerechtshof wetenschappelijke bevindingen en studies vertalen naar juridische taal en systematiek. Het kan zelf geen wetenschappelijke achtergrondinformatie ontwikkelen en is vaak afhankelijk van externe expertise voor zijn vakspecifieke classificatie.

Bij zijn beoordeling baseert het Bundesamt zich al jaren op adviezen van het Bundesamt für Umwelt. De afdeling Geluid en NIS (niet-ioniserende straling) is verantwoordelijk voor de bescherming van mens en milieu tegen elektromagnetische velden. Binnen de federale administratie valt het FOEN onder de afdeling Infrastructuur van Bondsraadslid Albert Rösti, Uvek, waar ook het Federaal Bureau voor Communicatie (OFCOM) is gevestigd. Het onderhoudt nauwe banden met Swisscom en is verantwoordelijk voor de Zwitserse mobiele netwerkinfrastructuur.
Kathrin Luginbühl staat voor haar huis, dat in het bos ligt
Het nieuwe huis van Kathrin Luginbühl is ook met de auto via een grindweg te bereiken – als er geen sneeuw ligt.

Dat maakte het advocatenkantoor Cottinelli een jaar geleden duidelijk in een kort rapport. Het betrof een zaak die vergelijkbaar was met die van Luginbühl. Het advocatenkantoor beoordeelde het optreden van de federale rechters als ‘constitutioneel problematisch’ omdat de neutraliteit van het Bundesamt für Umwelt (FOEN) in twijfel getrokken kon worden. Daarom is het in de huidige omstandigheden raadzaam om externe deskundigen te raadplegen.

Luginbühl eist: "Het Federale Hooggerechtshof moet zowel de direct betrokkenen als neutrale deskundigen rechtstreeks ondervragen en de controversiële stand van het onderzoek zelf beoordelen."

Zelfs in verklaringen voor federale rechtszaken erkent de federale overheid het lijden van mensen als Kathrin Luginbühl als ‘echt’. Maar voor de getroffenen lijkt de interesse van de autoriteiten in hun realiteit oppervlakkig. Luginbühl schreef jarenlang brieven aan Bondsraadsleden en parlementariërs en bood aan persoonlijk aanwezig te zijn bij vergaderingen of hoorzittingen – zonder resultaat. Sommigen reageren per brief, zoals Bondsraadslid Rösti. Hij verwijst naar het medisch centrum voor elektrosensitiviteit MedNIS, dat in 2023 werd opgericht. Deze organisatie adviseert mensen die gezondheidsproblemen toeschrijven aan elektromagnetische straling, brengt hen in contact met artsen en voert een onderzoek uit om gegevens te verzamelen over mensen met elektrosensitiviteit. Hiervoor moeten ze een vragenlijst invullen.

Kathrin Luginbühl deed dit ook. Wij gaan ervan uit dat MedNIS haar werk nauwgezet uitvoert. Maar ze is niet overtuigd door de aanpak: "Ik vermoed dat ze ons nog een paar jaar willen laten wachten door te verwijzen naar het lopende onderzoek. Maar we hebben nu dringend hulp nodig!" Luginbühl pleit al langer voor stralingsvrije zones.

Zij las de machteloosheid van de verantwoordelijken voor MedNIS na in een interview met hoofdarts Diana Walther: Het is belangrijk dat de getroffenen de straling waaraan ze worden blootgesteld, kunnen verminderen. Er moet echter wel sprake zijn van proportionaliteit, zodat de getroffenen niet volledig sociaal geïsoleerd raken.
Alleen in het bos

Kathrin Luginbühl verlaat Hadlikon op een maandag in februari. Ze vindt het moeilijk om afscheid te nemen. De moeder zal in de nabije toekomst meer hulp nodig hebben in haar dagelijks leven. Ook in Hadlikon zijn er buren en vrienden die kunnen helpen. Sommigen van hen kent ze al sinds haar kindertijd. Enkelen gaven haar de inmiddels volgeladen Subaru cadeau. Een andere buurman bood haar een parkeerplaats aan. En veel dorpsgenoten namen Luginbühl serieus en steunden hem.

Omdat ze al jaren niet meer autorijdt, rijdt ze voorzichtig: eerst over de Rickenpas naar Toggenburg en van daaruit over de Schwägalp. Ze koos deze dag omdat ze weet dat er geen sneeuw ligt op het laatste, steile grindpad dat van de verharde weg naar de boshut leidt.

Jarenlang was het houten huis op de open plek in het bos op de helling tussen Urnäsch en Säntis haar rustpunt. Ze noemde het altijd een ‘stralingsreductie’, omdat er geen mobiele telefoonantenne en geen buren met wifi in de buurt zijn. In het bos erachter groeien eekhoorntjesbrood en in het vijvertje kwaken in de zomer kikkers.

Maar het kleine huisje ligt ver boven het dorp. Er is geen elektriciteit of telefoonaansluiting. Ze kan alleen stoken met hout op de keukenkachel. Het water stroomt alleen buiten de put. Nu zou het haar thuis moeten zijn. "Ik voel mij bevoorrecht vergeleken met andere getroffenen", zegt Luginbühl. "Maar ik vind het ook schandalig voor een land als Zwitserland dat mensen zoals ik hun huis in eigen land moeten ontvluchten."

https://www.woz.ch/2515/elektrohypersensitivitaet/die-reise-ins-strahlenreduit/!HR0NFZ5CBHE2